I. Dünya Savaşının Sonu ve Sonuçları

Karada üstünlüğü elinde tutan Almanya, denizlerde bir türlü İngiltere’ye üstünlük sağlayamıyordu.

Bir ada devleti olan İngiltere, deniz yoluyla -özellikle de ABD’den- askerî malzeme satın alıyordu. Bunun üzerine İngiltere’yi abluka altına alan Almanya, bu ülkeye mal taşıyan gemileri denizaltılarla batırmaya başladı. Birçok gemisi batırılan ABD, sonunda Almanya’ya savaş ilan etti (2 Nisan 1917).

ABD’nin savaşa girmesiyle İttifak Devletleri art arda yenilgiler aldılar. Savaştan çekilen ilk devlet Bulgaristan oldu. Bulgaristan’ın ayrılması ile müttefikleriyle kara bağlantısı kopan Osmanlı Devleti zor duruma düştü. Bunun üzerine Osmanlı yöneticileri de Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekildi (30 Ekim 1918). Osmanlı Devleti’ni Avusturya ve Almanya izledi.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra sınırlar yeniden çizildi. Çok uluslu imparatorluklar yıkıldı, yerine ulus devletler kuruldu. Mağlup devletler kadar galip devletler de yıkıma uğradı. Ülkeler ve şehirler harap oldu. Savaş, cepheden taşıp şehirlerin içine kadar yayıldı. Harap olan şehirlerde uçaklardan atılan bombalar ve zehirli gazlar, milyonlarca sivilin hayatını kaybetmesine neden oldu. Bunun sonucunda sivil ölümlerini azaltmak için sivil savunma teşkilatları kurulmaya başlandı.

İtilaf Devletleri I. Dünya Savaşı’ndan sonra, yenilen devletlerle imzalanacak barış antlaşmalarının şartlarını görüşmek üzere Paris’te bir konferans topladılar (18 Ocak 1919). Paris Barış Konferansı’nda Osmanlı Devleti dışındaki diğer devletlerle barış antlaşmaları imzaladılar. Bu antlaşmalarda Wilson İlkelerine uymayarak yenilen devletleri acımasızca ezdiler.

Yenilen devletlerden “onarım ücreti” adı altında ödenmesi mümkün olmayan savaş tazminatı istediler. “Manda ve himaye” adı altında sömürgecilik faaliyetlerini devam ettirdiler. Dünya barışını koruması için kurulan “Milletler Cemiyeti” barıştan çok İngiltere’nin çıkarlarını korudu. Tüm bunlar, büyük bir yıkımdan çıkan devletlerin yeni bir yıkıma doğru sürüklenmesine neden oldu.

ABD Başkanı Wilson (Vilsın), savaşın sonlarına doğru bir bildiri yayınladı. Wilson İlkeleri olarak tarihe geçen ve İtilaf Devletleri tarafından da kabul edilen bu bildiride şu hususlar dile getirildi:

1. Yenilen devletlerden savaş tazminatı ve toprak alınmayacak.
2. Devletler arasında gizli antlaşmalar yapılmayacak.
3. Devletler arası ekonomik engeller kaldırılacak.
4. Uluslararası anlaşmazlıkları barış yolu ile çözmek için uluslararası bir teşkilat kurulacak.
5. Osmanlı Devleti’nin Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerine kesin egemenlik hakkı tanınacak; Türk olmayan milletlere de kendi kendini yönetme hakkı verilecek.
6. Çanakkale Boğazı sürekli olarak bütün devletlerin gemilerine açık olacak.